బాలల హక్కుల పోరాట యోధురాలు – డా. శాంతా సిన్హా

బాలల హక్కుల పోరాట యోధురాలు – డా. శాంతా సిన్హా

 -నీలిమ వంకాయల

పరిచయం:

డా. శాంత సిన్హా ప్రముఖ భారతీయ సామాజిక కార్యకర్త. బాలల హక్కుల కోసం, ముఖ్యం గా బాల కార్మికుల రక్షణ కోసం పోరాడిన న్యాయవాది. తన జీవితాంతం, బాల కార్మికులను రక్షించడానికి, పునరావాసం కల్పించడానికి అవిశ్రాంతంగా కృషి చేసారు. ప్రతి చిన్నారికి విద్యను పొందడానికి, గౌరవప్రదమైన జీవితాన్ని గడపడానికి అవకాశం కల్పించేలా చూసారు. ఈ వ్యాసం  స్ఫూర్తిదాయకమైన ఆమె జీవితచరిత్రని, లక్ష్యం పట్ల ఆమెకున్న అంకితభావాన్ని, ఆమె చేసిన గొప్ప  కార్యకలాపాల్ని,  ఆమెకు లభించిన గుర్తింపులు, అవార్డులు , సమాజానికి ఆమె అందించిన అసాధారణమైన సేవలను  గురించి వివరిస్తుంది.

జీవిత విశేషాలు:

భారతదేశంలోని ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని నెల్లూరు జిల్లాలో జనవరి 7, 1950న జన్మించారు డా.శాంత సిన్హా. ఆమె స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడైన తండ్రి, తల్లి, ఉపాధ్యాయుల వల్ల ప్రభావితమైంది. తల్లిదండ్రుల పెంపకం ఆమెలో బలమైన సామాజిక బాధ్యతను, సమాజంలో సానుకూల మార్పు తీసుకురావాలనే లోతైన కోరికను కలిగించింది. ఆమె ఆంధ్రా యూనివర్శిటీలో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేషన్ చేసి ఢిల్లీలోని జవహర్‌ లాల్ నెహ్రూ యూనివర్సిటీలో పొలిటికల్ సైన్స్‌లో Ph.D చేసింది.

          డా. శాంతా సిన్హా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని గిరిజన ప్రాంతాలలో తన క్షేత్ర సందర్శనల సమయంలో వెనుకబడిన పిల్లలు ఎదుర్కొంటున్న భయంకరమైన పరిస్థితులను పరిశీలించినప్పటి నుండి శిశు సంక్షేమం కోసం పనిచేయాలని సంకల్పం చేసారు. బాల కార్మికులకు కనీస విద్య లేకపోవడం, శ్రమ దోపిడీ వంటి కఠినమైన వాస్తవాలను చూసిన ఆమె, ఈ సమస్యలను పరిష్కరించాలని పేదరిక దోపిడీ చక్రాన్ని విచ్ఛిన్నం చేయాలని నిశ్చయించుకున్నారు.

          1980లో, డాక్టర్ శాంతా సిన్హా మామిడిపూడి వెంకటరంగయ్య ఫౌండేషన్ (MV ఫౌండేషన్)ను స్థాపించారు, ఇది బాల కార్మికులను నిర్మూలించడానికి, పిల్లలందరికీ, ముఖ్యంగా అట్టడుగు వర్గాల వారికి విద్యను ప్రోత్సహించడానికి అంకితం చేయబడింది. ఈ ఫౌండేషన్ బాల కార్మికులను ప్రమాదకర పరిస్థితుల నుండి రక్షించడం, వారికి పునరావాసం, విద్యను అందించడం, బాలల హక్కులను పరిరక్షించడానికి విధాన మార్పుల కోసం వాదించడం వంటి బహుముఖ సేవలు అందిస్తుంది.

          ఆమె నాయకత్వంలో, MV ఫౌండేషన్ వేలాది మంది పిల్లలను కార్పెట్, బీడీ (పొగాకు) రోలింగ్, ఇటుక తయారీ పరిశ్రమలలో కార్మికులుగా మారకుండా రక్షించింది. ఈ పిల్లలు సరైన పునరావాసం, నాణ్యమైన విద్యను పొందేలా తన ఫౌండేషన్ ద్వారా కృషి చేసారు. పేదరికం, దోపిడీని ఛేదించడంలో విద్య కీలకమని డాక్టర్ సిన్హా దృఢంగా విశ్వసించారు. పిల్లల స్నేహపూర్వక సమ్మిళిత విద్యా వ్యవస్థను రూపొందించడంలో ఆమె కీలక పాత్ర పోషించారు.

          డా. శాంతా సిన్హాకి శిశు సంక్షేమం పట్ల గల అచంచలమైన అంకితభావం ఆమెకు అనేక ప్రతిష్టాత్మక అవార్డులు, ప్రశంసలను సంపాదించి పెట్టింది. 2003లో, భారతదేశంలో బాల కార్మికులను రక్షించడంలో,  బాలల హక్కులను ప్రోత్సహించడంలో ఆమె చేసిన విశేష కృషికి  గుర్తింపుగా  ఆమెకు రామన్ మెగసెసే అవార్డు లభించింది. 2006లో సమాజానికి ఆమె చేసిన అసాధారణ సేవలకు గుర్తుగా భారతదేశ అత్యున్నత పౌర పురస్కారాలలో ఒకటైన పద్మశ్రీ తో సత్కరించబడింది.

సేవలు & ప్రభావం:

డాక్టర్ శాంత సిన్హా సమాజానికి చేసిన సేవలు అసంఖ్యాకమైన పిల్లలకి, వారి కుటుంబాలకి  ఎంతగానో  ఉపకరించాయి. MV ఫౌండేషన్  ప్రయత్నాల ద్వారా, ఆమె బాల కార్మికులను రక్షించడం, పునరావాసం కల్పించడమే కాకుండా, దోపిడీ కార్మిక పద్ధతుల బారిన పడకుండా చాలా మందిని నిరోధించగలిగారు.  బాలకార్మికులను నిర్మూలించడంలో ఆమె చేసిన న్యాయ పోరాటాలు గణనీయమైన మార్పులకు దారితీశాయి. ప్రతి బాలుడి  విద్యా హక్కుకు భరోసా కల్పించడంలో ప్రభుత్వం మరింత నిర్దిష్టమైన చర్యలు తీసుకోవాలని ఒత్తిడి చేసాయి. 

      ఆమె కృషి  అనేక ఇతర కార్యకర్తలను, సంస్థలను, శిశు సంక్షేమ, బాల కార్మిక వ్యతిరేక కార్యక్రమాలలో చేరడానికి ప్రేరేపించింది. ఆమె ఒక శాశ్వత వారసత్వాన్ని సృష్టించింది. బాల కార్మికులంటే  ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘనగా పరిగణించేలా సమాజాన్ని ప్రేరేపించింది.

          న్యాయవాదిగా, బాలల హక్కుల కోసం కార్యకర్తగా డాక్టర్ శాంతా సిన్హా చేసిన ప్రయాణం స్ఫూర్తిదాయకం. బాల కార్మికుల నిర్మూలనకు, ప్రతి బిడ్డకు విద్యను అందుబాటులోకి తీసుకురావడానికి ఆమె  అంకిత భావం సమాజం పై విశేషమైన ప్రభావాన్ని చూపింది. మామిడిపూడి వెంకటరంగయ్య ఫౌండేషన్ ద్వారా ఎంతో మంది బాలకార్మికులను రక్షించి వారికి పునరావాసాన్ని కల్పించి ఉజ్వల భవిష్యత్తుకు అవకాశం కల్పించారు ఆమె.  బాల కార్మిక వ్యతిరేక ఉద్యమకారిణిగా, బాలల హక్కుల పోరాట యోధురాలిగా డాక్టర్ శాంతా సిన్హా వారసత్వం ఎప్పటికీ రాబోయే తరాలకు స్ఫూర్తిదాయకంగా నిలుస్తుంది.

*****